Hücrede Genetik Kararsızlık Nasıl Ortaya Çıkar ve Bu Tümör Oluşumuna Nasıl Etki Eder?

Tabloda Verilen Terimler:

1. Onkogenler: Normalde hücre büyüme ve bölünme süreçlerini düzenleyen genlerdir. Ancak, mutasyona uğradıklarında kanser gelişimini teşvik edebilirler.

2. Tümör supresör genler: Hücrelerin anormal büyümesini önleyen ve kanser gelişimini engelleyen genlerdir. Bu genlerin inaktivasyonu kanser oluşumunu kolaylaştırabilir.

3. Büyüme faktörleri: Hücre büyümesi, bölünmesi ve farklılaşmasını düzenleyen proteinlerdir. Bu faktörler, hücreler arasındaki iletişimi sağlar ve hücrelerin normal fonksiyonlarını sürdürmesini sağlar.

4. Hücre proliferasyonu: Bir hücrenin kendini çoğaltma veya bölünme sürecidir. Bu süreç, normal doku yenilenmesi ve büyümesi için gereklidir ancak aşırı veya kontrolsüz hücre çoğalması kanser gibi hastalıklara yol açabilir.

5. Apoptozis: Programlanmış hücre ölümü sürecidir. Bu süreç, hücrelerin yaşlanması, hasar görmesi veya normal gelişim sırasında gereksiz hücrelerin ortadan kaldırılması için önemlidir. Apoptozisin düzensizliği kanser gibi hastalıklara katkıda bulunabilir.

6. Genetik hasar: Bir hücrenin DNA'sındaki zarar veya değişikliklerdir. Bu hasar, hücrelerin normal fonksiyonlarını etkileyebilir ve kanser gelişimine katkıda bulunabilir. Bu genetik hasar, çevresel faktörler, radyasyon veya genetik yatkınlık gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir.

Yukarıda verilen tabloda verilmiş olan tüm bu faktörler genetik kararsızlıktır ve bunların bir ara gelmesi hücrenin hızla büyümesi, yapı ve fonksiyonlarındaki değişiklik gerçekleşen onkogenler ile tümör hücrelerinin oluşması başlamaktadır. Tümör baskılayıcı genlerin yapısındaki bozukluklar ise bu hatanın önüne geçememekle birlikte tümör oluşumunu da engelleyememektedir. Bu hataların oluşumu için birçok etken mevcuttur. Bu etkenler karsinogenez olarak adlandırılmaktadır. Karsinogenez; kimyasal, fiziksel ya da biyolojik ajanların hücre içerinde genetik mutasyonlar oluşturması sürecidir. Başka bir deyişle normal hücrenin kanserli hücreye dönüşme sürecine karsinogenez denir. Bunların haricinde kanser oluşum sürecine en büyük etkenler arasında mutasyonlar meydana gelir. Bu mutasyonlar bazı hedef genler çerçevesinde gerçekleşmektedir. Bu genler:

•          Proto-onkogenler

•          Tümör baskılayıcı genler

•          Apoptozis genleri

•          DNA tamir genleri
  

Karsinogenez sırasında bu hedef genlerin ekspresyonunda bazı değişiklikler meydana gelmektedir. Proto-onkogenlerin ekspresyonunda yaşanan artış kanser mekanizmasının daha kolay gelişmesine neden olmaktadır. Ne kadar çok gen yapı ve fonksiyon bakımından değişiklik gösterir ise kanser hücreleri o kadar kolay ortaya çıkabilir. Tümör baskılayıcı genlerin ekspresyonunda yaşanan azalma ise ortaya çıkan tümör hücrelerinin baskılanmadan yayılım göstermesine olanak tanır. Bu sayede tümör hücreleri hiçbir engel olmadan amaçlarına ulaşırlar. Apoptozis genlerinin ekspresyonunda ise azalış meydana gelmektedir. Tamir genleri hata meydana gelmiş hücreleri tamir edemez ise burada apoptozis genleri tarafından hücre apoptoza yönlendirilir. Yaşanan bu ekspresyondaki azalış tümör hücrelerinin apoptoza yönlendirilmesini engellemektedir. Tamir genlerinin ise aynı şekilde ekspresyonunda azalış meydana gelmektedir. Bahsetmiş olduğumuz gibi tamir genleri meydana gelen hataları tamir etmektedir. Bu azalma ile birlikte hatalar tamir edilememektedir. Kısacası mantık olarak tümör hücreleri varlıklarını tehdit eden genlerin ekspresyonunda azalma meydana getirirken onkogenler gibi varlıklarını sürdürmelerine yardımcı olacak genlerin ekspresyonunda artışa neden olmaktadır.

Ayrıyeten kanser hücreleri için letal (ölümcül olmayan, irreversible) mutasyonlar, kanser oluşumu için gereklidir. Letal olmayan bir mutasyon geri dönüşüm yapabilir. Yapılamaz ise hücre apoptoza yönlendirilir. Bu da kanser oluşumunu engellemektedir. Kısacası onkogenler, büyüme faktörleri ve tümör supressör genlerde oluşan dengesizlik hücre proliferasyonunda artışa sonra ise apoptozis azalışına neden olur. Bunlar ise ileri genetik hasarlara yol açarlar.

Not: Proto-onkogenler mutasyon sonucu onkogenlere dönüşebilir.